بازنگری قانون اساسی؛ کتابی که آقای قالیباف باید بخواند
تاریخ انتشار: ۱۹ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۰۵۴۴۸
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- کتاب «بازنگری قانون اساسی» یا «بازاندیشی در هم‌نشینی قدرت و آزادی در جمهوری اسلامی» به قلم دکتر «علی اکبر گرجی اَزَندَریانی» - دانشیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی- که به تازگی انتشار یافته، اثری است در خور تأمل چرا‌که هم، درد را در قانون اساسی و تناقض‌های آن جُسته و هم درمان را در بازنگری در این متن حقوقیِ مادر دانسته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این اشاره البته ضرورت دارد که کتاب را نویسنده در سال 1399 نوشته و طبعا قبل از اعتراضات 25 شهریور 1401 به این سو منتشر شده و اتفاقا به جای آن‌که رخدادهای اخیر، آن را از طراوت و تازگی انداخته باشد جذاب‌تر و خواندنی‌تر ساخته و اگر مدعیان نوسازی در حکم‌رانی در گفتار خود صادق یا جدی باشند یکی از متونی است که باید به آن توجه کنند.
نکتۀ قابل توجه دربارۀ کتاب این است که هر چند نویسنده حقوق‌دان و استاد حقوق است اما کتاب، یک متن حقوقی پر از اصطلاحات ثقیل نیست بلکه دیدگاه‌های سیاسی و اصلاح‌جویانۀ خود را با زبانی بسیار سلیس و شیرین و با بهرۀ فراوان از گنجینۀ ادب پارسی مطرح کرده و از این منظر بسیار خوش‌خوان و قابل‌استفاده است.
جا دارد درآغاز دو نکته را یادآور شوم: اول این که دکتر «گرجی ازندریانی» را با زنده‌یاد دکتر «ابوالقاسم گرجی» اشتباه نگیریم که او نیز حقوق‌دان و البته فقیهی برجسته هم بود و در سال 1389 درگذشت هر چند که اعتبار این نام را به لحاظ حقوقی حفظ کرده است.
دوم هم اینکه چنان چه در نشستی به خود استاد هم یادآور شدم نویسندۀ این سطور در عین آن که با تمام انتقادات ایشان دربارۀ تناقض‌های قانون اساسی موافق است با بازنگری در قانون اساسی اما مخالف است! به یک دلیل روشن و آن هم این که به جد بیم آن می‌رود که به جای تأمین خواست‌های دموکراتیک، به عکس بخش‌های معطوف به حقوق ملت را حذف کنند و کاملا نقض غرض شود! مثل بلایی که می خواستند در مجلس هفتم بر سر دو لایحۀ اختیارات و انتخابات خاتمی بیاورند و او پس گرفت و گاه باید از طلا شدن پشییمان شد و به مس بودن قانع بود!
کتاب اما بسیار خواندنی و قابل تأمل است و دست بر نقاط بسیر حساس و در عین حال دقیق و علمی گذاشته است و در همان سرآغاز می‌نویسد:
«کهن‌جامۀ خویش پیراستن/ به از جامۀ عاریت خواستن. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در بیش از 4 دهۀ گذشته به کهن‌جامه‌ای تبدیل شده ا که دور انداختنِ آن، شرط انصاف و مروّت و خِردمندی نیست. این قانون اگرچه در میدان عمل، خنجرها خورده و زخم‌ها برداشته اما بنیان‌های مردم سالارانۀ آن را نمی‌توان نادیده انگاشت. بنیان‌هایی که می‌بایست با ابزار خِرد، روشن‌گری و رویه‌های جامعه‌محور استوارتر می‌شد تا اهریمن خودرأیی نتواند منزلت انسان و حریم ملت را لکه دار کند. اکنون اما نقاط ضعف و قوت قانون اساسی بر همگان آشکار شده و انکار آن نشانۀ هوش‌مندی، بخردی و دوراندیشی نیست.»
دکتر گرجی با استناد به اصل 177 که خود‌اصلاحی و خودترمیمی را پیش‌بینی کرده مقاومت دربرابر ارادۀ جدید مردم و مانع‌تراشی در مسیر بازنگری قانون اساسی را از این منظر نگران کننده دانسته که «به مرور زمان این قانون به سندی نامعتبر و متروکه تبدیل شود که صرفا جنبۀ تزیینی داشته باشد و از محور مناسبات حکم‌رانی خارج شود. در حالی که شرط نخستین استمرار هر قانون و به ویژه قانون اساسی هم‌نوایی با ارادۀ نسل های جدید است. بازنگری و نوسازی و به سازی قانون اساسی خردمندانه ترین راه استمرار و همگام شدن با مطالبات روز جامعه است».
چنان‌که اشاره شد امتیاز کتاب، تسلط نویسنده بر فنون نوشتن و پرهیز از اصطلاحات ثقیل حقوقی و در عین حال غیر واقعی نشدن کتاب است. تا جایی که گفتار اول دربارۀ بازآرایی مناسبات قدرت و آزادی در جمهوری اسلامی ایران را با این دوبیت عبید زاکانی شروع می‌کند:
فکری که بر آن طبع روان می‌گذرد
شرحش ز معانی و بیان می‌گذرد
شعر تو چرا نازک و شیرین نبود
آخر نه بدان لب و دهان می‌گذرد
و کمی پایین‌تر شعری از ناصر خسرو را می آورد تا یادآور شود از پس سال‌ها تدبیری باید اندیشیده شود:
بنگر که کجا می‌روی ای رفته چهل سال
چون آب سوی جوی ز بالا سوی محشر
هنر دکتر گرجی در این کتاب این است که صریح و روشن دیدگاه‌ها و پیشنهاد های خود را مطرح کرده و اگر ارادۀ اصلاح وجود داشته باشد قابل اجراست و ساختار‌شکنانه یا خیال‌پردازانه هم نیست تا جایی که در صفحه 57 کتاب 12 راهکار روشن هم ارایه داده است.
نمی‌دانم رییس کنونی مجلس تا چه حد اهل کتاب و کتاب‌خوانی است اما می دانم تمام اسلاف او چه اصول‌گرایانی از جنس علی لاریجانی و حداد عادل و چه چهره‌هایی مانند هاشمی رفسنجانی -که امروز سالگرد درگذشت اوست - یا مهدی کروبی با کتاب مأنوس بودند و برای آقای قالیباف این کتاب به دو سبب - یکی ریاست قوۀ مقننه و دیگری طرح ایدۀ حکم‌رانی نو که مدام اما به صورت مبهم و کلی مطرح می‌کند- مفید است هر چند مجلس فعلی حاصل نظارت استصوابی است که در حکم‌رانی نو نمی تواند جا داشته باشد و چندان منفعل و ضعیف در برابر شوراهای عالی موازی است که نقش پارلمان را به پایین‌ترین حد در جمهوری اسلامی رسانده ولی از این کتاب می‌تواند ایده بگیرد تا وقتی بحث حکم‌رانی نو را مطرح می‌کند همراه با استدلال و احتجاج و پیشنهاد باشد نه آن که در کلیات بماند و اگر منبع را هم ذکر کند البته خوب است.
چنان که اشاره شد توصیه به خواندن کتاب و معرفی آن به این معنی نیست که نویسندۀ این متن با بازنگری قانون اساسی موافق باشد زیرا همین قانون اساسی اگر اجرا شود و شأن مجلس به آن بازگردد بسیاری از مشکلات حل می‌شود زیرا بر خلاف تصور واژۀ استصوابی در قانون اساسی نیامده و اگر می‌گویند مطابق قانون اساسی است به خاطر آن است که اختیار تفسیر به شورای نگهبان داده شده اما چنان هم نیست که روح دموکراتیک اصول آن را با تفسیر بتوان سلب کرد. چندان که علمای هرمنوتیک هم می‌گویند تفسیر منوط به دو مؤلفه است: اولی نسبت داشتن تفسیر با مؤلفه‌های درون متن و دوم نیافتن موارد متناقض در متن با تفسیر. حال آن که تفسیر نظارت به استصوابی که به تشکیل مجلسی چنین ضعیف انجامیده که چند شورای عالی به جای آن قانون می‌گذرانند با اصول مصرح دیگر قانون اساسی تعارض دارد ولو اختیار تفسیر به شورای نگهبان داده شده باشد. ( جملات اخیر البته از نویسندۀ کتاب نیست و دربیان دلیل نگرانی از بازنگری قانون اساسی ذکر شد).
امیدواریم نوبت بعد که آقای قالیباف از حکم‌رانی نو خواست سخن بگوید متوجه شویم این کتاب جمع و جور 140 صفحه‌ای را خوانده اگرچه مخاطب آن همگان‌اند. سلف ایشان آقای علی لاریجانی در زمان‌های استراحت مشغول خواندن کتب سنگین فلسفی خاصه آثار کانت بود و آقای حداد عادل هم به ادبیات علاقداشت. آقای کروبی هم به خاطرت سیاسی و در صندلی عقب اتومبیل خود با آن چراغ مطالعه متفاوت داخل خودرو می خواند. مرحوم هاشمی رفسنجانی نیز به کتب مربوط به تاریخ اسلام وتوسعه خاصه اگر در پایان هفته نوبت نمازجمعه او بود. آقای قالیباف نیز قاعدتا باید به جغرافیای سیاسی علاقه‌مند باشد و اگر چه پیش‌تر نوشتم مراد او از حکم‌رانی نو همان بحث حکومت‌های محلی است منتها فضای امروز این مجال را به او نمی‌دهد ولی کتاب بازنگری قانون اساسی یا بازاندیشی و هم‌نشینی قدرت و آزادی در جمهوری اسلامی می‌تواند برای بحث حکم‌رانی نو که چندی است مطرح می‌کند مفید باشد ولو هیچ نسبت و قرابتی بین نوع نگاه حقوقی نویسندۀ کتاب با رییس فعلی مجلس نباشد.
منبع: عصر ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۰۵۴۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
قالیباف: جوانان و نوجوانان اندیشه مطهری را چراغ راه خود قرار دهند
رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: جوانان و نوجوانان دلباخته به انقلاب اسلامی اندیشه مطهری را چراغ راه خود قرار دهند تا اساتید خودخوانده و درس‌نخوانده به اسم اسلام و انقلاب راهزن فکر و عمل آنها نشود.
به گزارش مشرق، «محمدباقر قالیباف» در نطق پیش از دستور جلسه علنی امروز (سه شنبه ۱۱ اردیبهشت ماه) مجلس ضمن تبریک فرا رسیدن روز معلم، اظهار کرد: شهید مطهری پاره تن و حاصل عمر امام راحل و صدای بلند عقلانیت انقلاب اسلامی بود. ایشان عمر شریف خود را صرف مبارزه سرسختانه با انحرافات کرد و به همین جهت همواره مورد بغض و نفرت متحجران و غرب زدگان بود.
وی گفت: جوانان و نوجوانان دلباخته به انقلاب اسلامی اندیشه بلند شهید مطهری را که جوهر اندیشه امام (ره) است، چراغ راه خود قرار دهند تا اساتید خودخوانده و درس نخوانده به اسم اسلام و انقلاب راهزن فکر و عمل آنان نشوند. شهید مطهری زنده است، چرا که اندیشه مطهری همچنان راهگشا و درس آموز است.
رئیس مجلس شورای اسلامی ادامه داد: همچنین روز معلم را به همه فرهنگیان عزیز و پرتلاش سراسر کشور تبریک و تهنیت می گویم. مجلس یازدهم مفتخر به تصویب قانون رتبه بندی معلمان و پیگیری مستمر تا اجرای کامل آن است. همچنین در برنامه هفتم پیشرفت کشور نیز احکام بسیار مهمی برای ارتقای کیفیت آموزشی و پرورشی مدارس و افزایش رضایت شغلی معلمان و اصلاح نظام تربیت معلم و ارزیابی عملکرد به تصویب رسیده است که در صورت اجرای درست می تواند تحول جدی در وضعیت تربیتی نظام آموزش و پرورش ایجاد کند.
قالیباف در ادامه روز جهانی کار و کارگر را تبریک گفت و بیان کرد: مجلس یازدهم کارنامه درخشانی در حوزه حمایت از تولید و اشتغال دارد و قوانین مهمی در این باره به تصویب رسیده است. مهمترین اقدام مجلس در این حوزه رفع انحصار از مجوزهای کسب و کار و شکستن قلم های طلایی با تصویب قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار بود که به دوران تاریک رانت های صنفی پایان داد.
قالیباف ادامه داد: تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان نیز به عقب ماندن نظام قانون گذاری از نیازهای زیست بوم فناوری کشور پایان داد و به گفته معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری قانون جهش تولید دانش بنیان تاکنون منجر به ۱.۳ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی شده است. رهبر معظم انقلاب قانون جهش تولید دانش بنیان را یکی از سه قانون راهبردی تصویب شده در مجلس یازدهم دانستند.
قالیباف تاکید کرد: تصویب قانون مالکیت فکری و قانون حمایت از صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی و همچنین معافیت های مالیاتی بر کسب و کارهای خرد و تصویب قانون مالیات بر سوداگری برای هزینه دار کردن فعالیت های اقتصادی غیرمولد و در نهایت اختصاص منابع تبصره ۱۸ بودجه برای ایجاد اشتغال به خود استان ها از دیگر عناصر ریل گذاری مجلس در موضوع تولید و اشتغال است که در صورت اجرای درست و دقیق آن به بهبود وضعیت کسب و کار در کشور و رونق تولید منجر خواهد شد.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت